Page 22 - 2009

Έκθεση Εργασιών 2009 21
Α. ΕΡΕΥΝΑ-ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ-ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Τμήμα Φυτοπαθολογίας
1. Μελέτη των μυκήτων ως παραγόντων βιολογικής φθοράς πέτρινων μνη-
μείων και έργων τέχνης.
Οι επιφάνειες των πέτρινων μνημείων της χώρας υφίστανται ποικίλες αλλοιώσεις στο
πέρασμα του χρόνου που οφείλονται σε δράση φυσικών-χημικών και βιολογικών παρα-
γόντων. Από τους βιολογικούς παράγοντες σημαντικό ρόλο παίζουν οι μύκητες είτε με-
μονωμένοι είτε ως λειχήνες (σε συμβίωση με φύκη).
Στα πλαίσια του προγράμματος μελετήθηκε η παρουσία μυκήτων σε μαρμάρινες επι-
γραφικές επιφάνειες από το Αμφιαράειο Ορωπού και από τις πέτρινες επιφάνειες του τα-
φικού περίβολου στο Πούσι-Λέδι της Παιανίας που αποτελούνται από λιγότερο σκληρές
μορφές ασβεστόλιθου.
Στις λίθινες επιφάνειες, ακόμακαι σε αυτές που έχουνανασκαφεί και αποκαλυφθεί πρό-
σφατα διαπιστώθηκε έντονη βιολογική δραστηριότητα που συνίσταται στην ανάπτυξη
μεμονωμένων μυκήτων, λειχήνων και δευτερευόντως βρύων. Και στα δύο μνημεία παρα-
τηρήθηκαν μικροαποικίες μυκήτων μικρότερες του ενός χιλιοστού που διακρίνονταν ως
μαύρα στίγματα στην επιφάνεια και σε κοιλότητες. Από αυτά απομονώθηκαν ιδιότυποι
μύκητες που αναπτύσσονται πάρα πολύ αργά στα συνήθη θρεπτικά υποστρώματα και
παράγουν μεγάλη ποσότητα μελανίνης. Πολλοί από αυτούς ανήκουν στη μορφολογική
κατηγορία των «μαύρων ζυμών» και φαίνεται ότι οι μύκητες αυτοί έχουν μεγάλη αντοχή
σε αντίξοες συνθήκες και αποτελούν τους πρώτους εποικιστές των λίθων. Η ζημιά που
προκαλούν οι μύκητες αυτοί είναι τόσο διαβρωτική μέσω των οξέων που παράγουν και
της μηχανικής δράσης λόγω της διείσδυσης και της πίεσης που ασκεί ο θαλλός τους όσο
και αισθητική καθώς μαυρίζουν τις επιφάνειες.
Διαπιστώθηκε επίσης στις πέτρινες επιφάνειες η παρουσία πολλών ειδών φλοιοειδών
(crustose) λειχήνων. Στα Εργαστήρια του Κέντρου Λίθου έγινε εμποτισμός με ρητίνη και
εγκιβωτισμός δειγμάτων φλοιοειδών λειχήνων και στη συνέχεια επεξεργασία για τη πα-
ραγωγή στιλπνών τομών προκειμένου να παρατηρηθούν στο μικροσκόπιο (Εικόνες 1 &2).
Παρατηρήθηκε πολύ στενή συνάφεια των υφών με την πέτρα. Ο μύκητας έχει εισβάλει
σε σημεία που είτε προϋπήρχαν είτε δημιουργήθηκαν από αυτόν κοιλότητες, φτάνοντας
σε σχετικά μεγάλο βάθος και αλλοιώνοντας χημικά και μηχανικά τα επιφανειακά στρώ-
ματα της πέτρας και συνάμα καθιστώντας πολύ δύσκολο τον καθαρισμό της επιφάνειας
με μηχανικά μέσα.
Η φθορά του λίθου στον ταφικό περίβολο στην Παιανία που σε μεγάλο βαθμό οφεί-
λεται σε βιολογική δραστηριότητα, φαίνεται να είναι πολύ γρήγορη. Το μνημείο αυτό
αποκαλύφθηκε πριν λίγα χρόνια κατά τις γινόμενες εργασίες οδοποιίας και ήδη το μεγα-
λύτερο μέρος της επιφάνειάς του έχει εποικισθεί από λειχήνες, στα πιο υγρά μέρη ανα-
πτύσσονται βρύα κυρίως το Tortula muralis, και σε κοιλότητες, εκεί που η πέτρα είναι πιο
σαθρή αναπτύσσονται κοινά αγγειόσπερμα φυτά που με τις ρίζες τους συμβάλλουν στη
φθορά. Οι ασβεστολιθικές επιφάνειες και δη οι οριζόντιες είχαν καλυφθεί από αποικί-
ες λειχήνων χρώματος λευκού έως σκούρου φαιού και μαύρου. Σε πολλές περιοχές της
επιφάνειας με ή χωρίς λειχήνες, διακρίνονταν σφαιρικά σώματα σκούρου χρώματος βυ-