136
σε ενδιάμεσο επίπεδο. Όσο αφορά τα επίπεδα των ρυπαντών η GSH έδειξε ισχυρή συσχέτιση με τα
PAHs; γεγονός το οποίο έρχεται σε συμφωνία με τη δημοσιευμένη δουλειά του Cohen. Επίσης η NR
είχε αρνητική συσχέτιση με τα PAHs.
Διαφορές Μεταξύ Περιοχών Δειγματοληψίας
Σημαντικές διαφορές-διαφοροποιήσεις βρέθηκαν ανάμεσα στις περιοχές δειγματοληψίας για τη
περίοδο του καλοκαιριού του 2012, (Μέγαρα, Σαλαμίνα και Βόλος) και για το καλοκαίρι και χειμώνα
του 2013 (Μέγαρα και Σαλαμίνα). Τα αποτελέσματα του 2012 για την περιοχή του Βόλου έδειξαν ότι
δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές για την περιοχή του Βόλου για τους βιοδείκτες NR και GSH. Η
έλλειψη μετρήσεων για το 2013 στο Βόλο δεν επέτρεψε την περαιτέρω αποτίμηση της εικόνας για το
2013. Όσο αφορά τη Σαλαμίνα το 2012 ο δείκτης MDA αυξήθηκε αρκετά γεγονός που συσχετίζεται με
τα σχετικά υψηλά επίπεδα ρυπαντών που αποτυπώθηκαν στη περιοχή (τα διυλιστήρια βρίσκονται
ακριβώς απέναντι από τη περιοχή δειγματοληψίας). Πιο λεπτομερής αποτύπωση για τη Σαλαμίνα
είχαμε το 2013 με μία σειρά από τους βιοδείκτες να επιδεικνύουν μείωση (FR) σε σχέση με τη
περιοχή των Μεγάρων. Αντίθετα οι GSH και MDA παρουσίασαν αύξηση.
Διαφορές οφειλόμενες στη διάρκεια της ανάπτυξης και στην εποχή
Η διάρκεια της έκθεσης είχε σημαντικό αντίκτυπο στην απόκριση των μετατοποθετημένων
μυδιών. Για κάποιους από τους βιο-δείκτες (GSH, NR) που είχαν σημαντική συσχέτιση με τα επίπεδα
των ρυπαντών μπορούμε να ισχυριστούμε με ασφάλεια ότι αυτή οφειλόταν στα επίπεδα των PAHs. Σε
άλλες περιπτώσεις είναι πιθανόν να οφείλονται και στη παρουσία άλλων ρυπαντών ο έλεγχος των
οποίων ήταν πέρα από τα αντικείμενα της παρούσας έρευνας. Παρά την ύπαρξη συσχετίσεων μεταξύ
ρυπαντών και βιοδεικτών, η ένταση αυτών είναι εξαρτώμενη από την εποχή, με μόνο το βιοδείκτη NR
να μην έχει εξάρτηση από την εποχή. Για τους άλλους δείκτες, εξωγενείς παράγοντες όπως η
διαθεσιμότητα τροφής και η θερμοκρασία, και ενδογενείς παράγοντες όπως οι αναπαραγωγικές
δραστηριότητες μπορεί να έχουν επίδραση στην ανάπτυξη και την φυσιολογία των μυδιών (Power and
Sheehan, 1996). Γενικότερη διαπίστωση ήταν ότι η υγεία των μυδιών βρισκόταν σε χειρότερη
κατάσταση κατά τους χειμερινούς μήνες. Συγκεκριμένα τα επίπεδα GSH ήταν σημαντικά χαμηλότερα
το χειμώνα γεγονός που βρίσκεται σε συμφωνία και με δημοσιευμένες εργασίες για τα είδη Mytilus
edulis (Power and Sheehan, 1996) και Perna perna (Wilhelm et al., 2001). Όσο αφορά την οξειδωτική
αποικοδόμηση ήταν επίσης υψηλότερη το χειμώνα, γεγονός που έχει παρατηρηθεί και σε σχετική
εργασία (Di Salvatore et al., 2013) με αυξητική τάση από τον Ιούνιο προς το Δεκέμβριο όπως
διαπιστώθηκε και σε παρεμφερή δημοσιευμένη εργασία (Nahrgang et al., 2013). Γενικά έχει
διαπιστωθεί ότι ο χειμώνας ασκεί μεγαλύτερο στρες στα μύδια πιθανώς λόγω του υψηλότερου
ποσοστού διαλυμένου οξυγόνου το οποίο παράγει δραστικές μορφές οξυγόνου (reactive oxygen
species), και εξαιτίας των κυτταρικών αντιοξειδωτικών συστημάτων-μηχανισμών (Di Salvatore et al.,
2013).
Συμπεράσματα
Στα ελληνικά δείγματα παρατηρήθηκε σαφής τάση για μεγαλύτερη συσσώρευση των ρυπαντών
το χειμώνα τόσο στα Μέγαρα όσο και στη Σαλαμίνα. Όσον αφορά τις βιοχημικές αποκρίσεις
επιβεβαιώθηκε επίδραση σε ορισμένους από αυτούς βιοδείκτες που αφορούν στη φυσιολογία των
μυδιών στην Ελλάδα.
Επίσης σε ορισμένες περιπτώσεις βρέθηκαν σημαντικές συσχετίσεις ανάμεσα στις βιοχημικές
αποκρίσεις και τα επίπεδα των ρυπαντών, όπως GHS και PAHs καθώς και NR και PAHs. Τέλος η
ανάλυση κυριών συνιστωσών PCA βοήθησε στην ικανοποιητική απόδοση της διακύμανσης μεταξύ
των δεδομένων και την διάκριση μεταξύ των περιοχών δειγματοληψίας.
Τα ανωτέρω έγιναν στο πλαίσιο υλοποίησης του έργου
«Καταγραφή ρύπανσης ακτών του
Βόρειου Αιγαίου μέσω της χρήσης δίθυρων: ανίχνευση κύριων οργανικών ρυπαντών και των
