129
Τα προγράμματα «Δίθυρα ως δείκτες» (Mussel Watch) χρησιμοποιούνται πολλές δεκαετίες για
την καταγραφή θαλάσσιας ρύπανσης και περιλαμβάνουν τη χρήση των δίθυρων ως κατάλληλο
βιοδείκτη για τον έλεγχο των τοξικών επιπέδων ρυπαντών στα παράκτια ύδατα. Τα δίθυρα αποτελούν
σημαντικό βιοδείκτη καθώς διαθέτουν μια σειρά από ευνοϊκά χαρακτηριστικά τα οποία μπορούν να
συνοψισθούν στα παρακάτω
-ευρεία κατανομή στα θαλάσσια ύδατα
-εύκολη συλλογή
-φιλτράρισμα περιβάλλοντος νερού και σωματιδίων, κατακράτηση και βιοσυσσώρευση
διαλυμένων και διασπαρμένων ρυπαντών
-κατάλληλο μέγεθος για αναλυτικές και βιοχημικές τεχνικές
-ανθεκτικότητα σε ρυπασμένα περιβάλλοντα και σε αυξομειώσεις αλατότητας
Το παρόν πρόγραμμα εξετάζει τη ρύπανση σε επιλεγμένα γεωγραφικά σημεία μέσω χημικής
ανάλυσης των μαλακών ιστών του
Mytilus galloprovincialis
όσον αφορά σε πολυαρωματικούς
υδρογονάνθρακες (PAH) και οργανοχλωριωμένα παράγωγα (OC) μεταξύ των δύο χωρών Ελλάδας -
Τουρκίας. Επιπλέον μελετώνται μια συστοιχία βιοχημικών δεικτών που εστιάζουν σε
κυτταροτοξικότητα, αντιοξειδωτικό δυναμικό, ενζυμική επαγωγή/ καταστολή κ.λπ. μαζί με μια
συστοιχία βιολογικών δεικτών (ρυθμός φιλτραρίσματος, περιεκτικότητα πρωτεΐνης κλπ).
Στα πλάισια του εν λόγω έργου έγιναν οι τοποθετήσεις των δίθυρων και οι δειγματοληψίες
έλαβαν χώρα αργά έναν (1) και δύο (2) μήνες μετά την τοποθέτηση. Ως σημεία δειγματοληψίας
επιλέχθηκαν:
1. H ευρύτερη περιοχή του Λιμένα Βόλου καθώς: α) είναι προστατευμένη από ρεύματα β)
παρακολουθείται καθημερινά από το Λιμεναρχείο και γ) είναι μέσα σε περιοχή έντονης εμπορικής
ναυτιλιακής δραστηριότητας
2. Ο θαλάσσιος χώρος μεταξύ Περάματος Μεγάρων και Σαλαμίνας σε ικανοποιητική απόσταση
από τα διυλιστήρια
3. Μη επιβαρυμένη περιοχή στα Μέγαρα σε προστατευμένο σημείο ανοιχτής θάλασσας
Ταυτόχρονα, δείγματα της Τουρκικής πλευράς από τις περιοχές Ibrice, Guneyli, Kilye Bay και
Kabatepe παρελήφθησαν προς χημική ανάλυση. Οι μαλακοί ιστοί των δειγμάτων διατηρήθηκαν στους
-80 °C και : α) λυοφιλοποιήθηκαν προς ανίχνευση επιλεγμένων οργανοχλωριωμένων φυτοφαρμάκων
(OCs, 18 ενώσεις) και πολυαρωματικών υδρογονανθράκων (PAHs, 16 ουσίες κατηγοριοποιημένες ως
προτεραιότητας από την EPA) β) κατεργάστηκαν κατάλληλα για βιοχημικές μεθόδους (το δεύτερο για
τα δείγματα από την Ελληνική πλευρά μόνο).
Χημικές αναλύσεις
Για τις αναλύσεις χρησιμοποιήθηκε μέθοδος αέριου χρωματογραφίας φασματομετρίας μάζας
τριπλού τετραπόλου (GC-MS/MS) παρακολούθησης πολλαπλών μεταπτώσεων (MRM) η οποία είχε
αναπτυχθεί κατά τη διάρκεια του 2012. Οι χημικές αναλύσεις των Τουρκικών δειγμάτων του 2011
αναφέρθησαν στη σχετική έκθεση του 2012. H κατεργασία των δειγμάτων βασίστηκε σε τροποποίηση
της μεθόδου εκχύλισης QuEChERS. Για την επανεπικύρωση της μεθόδου χρησιμοποιήθηκαν
φορτισμένα –με διάφορες συγκεντρώσεις του μίγματος των 34 ουσιών- δείγματα μυδιών από την
ομάδα αναφοράς (μη εκτεθειμένα στους συγκεκριμένους ρυπαντές). Κατά το έτος 2013 αναλύθηκαν τα
Ελληνικά δείγματα του 2012 και του 2013.
Αναλύθηκαν συνολικά
16
δείγματα, τα οποία προέρχονταν από τις αναφερθείσες περιοχές της
Ελλάδας. Ανιχνεύθηκαν συνολικά. 12 PAHs και 6 OCs με τις συγκεντρώσεις ολικών ΣPAHs ΣOCs να
κυμαίνονται από 5.7 έως 518.1 ng/g ξηρού βάρους μυδιού και αντίστοιχα 6.6 έως 140.8 ng/g ξηρού
βάρους μυδιού, καταδεικνύοντας την συσσώρευση των ρυπαντών αυτών στον ιστό των μυδιών. Στη
περιοχή του Βόλου βρέθηκαν οι μεγαλύτερες συγκετρώσεις OCs ενώ στη Σαλαμίνα και τα Μέγαρα
επικρατούσαν τα PAHs. Τα αποτελέσματα αυτά ήταν αναμενόμενα καθώς τα ελληνικά σημεία
δειγματοληψίας ήταν τοποθετημένα σε σημεία με υψηλότερη βιομηχανική δραστηριότητα και συχνή
