Page 77 - 2009

Α. Ερευνα - Εφαρμογές - Παρατηρήσεις 76
3. Μελέτη της δράσης αιθερίων ελαίων σε διάφορα είδη ψευδόκοκκου και
δευτερογενών επιδράσεων σε ωφέλιμα αρθρόποδα.
O ψευδόκοκκος του αμπελιού Planococcus ficus (Signoret) [Hemiptera: Pseudococcidae]
αποτελεί εντομολογικό εχθρό σε πολλές αμπελοπαραγωγικές περιοχές του κόσμου (Μεσο-
γειακή ζώνη της Ευρώπης, Βόρεια και Νότια Αφρική, Μέση Ανατολή, Καλιφόρνια, Μεξικό,
Αργεντινή) και είναι το κύριο είδος ψευδόκοκκου που προσβάλλει το αμπέλι στη χώρα μας
(Ηράκλειο, Πελοπόννησος) (ScaleNet database; Tzanakakis και Katsoyannos 2003).
Σκοπός της εργασίας ήταν να προσδιοριστεί η τοξική δράση ορισμένων αιθέριων
ελαίων στον ψευδόκοκκο του αμπελιού. Τα αιθέρια έλαια που δοκιμάστηκαν προέρχο-
νταν από τα αρωματικά φυτά Ocimumbasilicum L. (βασιλικός), Satureja thymbra L. (θρού-
μπι), Lavandula angustifolia Mill (λεβάντα) και Mentha piperita L. (μέντα), και από καρπούς
των εσπεριδοειδών Citrus sinensis L. (πορτοκάλι) και C. limon L. (λεμόνι). Η παραλαβή των
αιθερίων ελαίων από τα φυτά έγινε με υδροαπόσταξη με συσκευή τύπου Clevenger και
ακολούθησε ανάλυση για τον προσδιορισμό της σύστασής τους με αέρια χρωματογρα-
φία – φασματομετρία μαζών (GC-MS). Ως σκεύασμα αναφοράς χρησιμοποιήθηκε το εντο-
μοκτόνο Triona 81 EW (paraffin oil 81% w/w). Η τοξικότητα των αιθέριων ελαίων στον
ψευδόκοκκο του αμπελιού προσδιορίστηκε με βιοδοκιμές στο εργαστήριο σε άτομα από
δύο κλάσεις μεγέθους, 1-1,5 mm και >1,5 mm, που περιελάμβαναν κυρίως νύμφες 3 ης ηλι-
κίας και ενήλικα θηλυκά πριν την ωοτοκία, αντίστοιχα. Ψευδόκοκκοι της ίδιας κλάσης
μεγέθους (βιολογικού σταδίου) τοποθετούνταν σε φύλλα αμπελιού πάνω σε υπόστρωμα
με άγαρ μέσα σε τριβλία Petri (9 cm) και ψεκάζονταν μέχρι απορροής με υδατικό διάλυ-
μα (με γαλακτωματοποιητή). Δοκιμάστηκαν 3 ή 4 συγκεντρώσεις για κάθε συνδυασμό
αιθέριου ελαίου/σκευάσματος αναφοράς – στάδιο ανάταξης του ψευδόκοκκου (0,9-63
mg αιθερίου ελαίου/ml υδατικού διαλύματος και 2,2-28,8 mg a.i. παραφινικού λαδιού/
ml υδατικού διαλύματος). Εικοσιτέσσερις ώρες μετά τον ψεκασμό γίνονταν μέτρηση της
θνησιμότητας των εντόμων και ελέγχονταν τα ψεκασμένα φύλλα του αμπελιού για την
παρουσία συμπτωμάτων φυτοτοξικότητας.
Οι τιμές LC50 για τα αιθέρια έλαια που απομονώθηκαν από τους καρπούς εσπεριδοει-
δών, τη μέντα και το θρούμπι κυμάνθηκαν μεταξύ 2,7-8,1 mg αιθέριου ελαίου/ml υδατι-
κού διαλύματος ανάλογα με το είδος του αιθερίου ελαίου και το στάδιο ανάπτυξης του
εντόμου και ήταν στατιστικά σημαντικά μικρότερες (μεγαλύτερη τοξικότητα) από αυτές
του παραφινικού λαδιού στα αντίστοιχα στάδια ανάπτυξης του εντόμου. Οι τιμές LC 50 για
τα αιθέρια έλαια της λεβάντας ήταν 19,8 και 22,5 7 μl mg αιθέριου ελαίου/ml υδατικού
διαλύματος για τις νύμφες 3ης ηλικίας και τα ενήλικα θηλυκά του εντόμου, αντίστοιχα, και
ήταν στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερες (μικρότερη τοξικότητα) από τις τιμές LC50 του
παραφινικού λαδιού. Δεν παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των
τιμών LC 50 που υπολογίστηκαν για τις νύμφες 3ης ηλικίας και τα ενήλικα θηλυκά για κάθε
αιθέριο έλαιο.
Για τα αιθέρια έλαια της λεβάντας, του θρουμπιού και της μέντας παρατηρήθηκε ελα-
φριά φυτοτοξικότητα στα φύλλα του αμπελιού στις υψηλότερες συγκεντρώσεις που δο-
κιμάστηκαν ενώ για το αιθέριο έλαιο του βασιλικού παρατηρήθηκε σημαντική φυτοτο-
ξικότητα στις περισσότερες συγκεντρώσεις που δοκιμάστηκαν. Αντίθετα για τα αιθέρια
έλαια των εσπεριδοειδών δεν παρατηρήθηκαν συμπτώματα φυτοτοξικότητας σε καμία
από τις δοκιμασθείσες συγκεντρώσεις. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται επιπλέον πειρα-
ματισμός για να διερευνηθεί η αποτελεσματικότητα των αιθερίων ελαίων σε συνθήκες
αγρού καθώς και οι τυχόν δυσμενείς επιδράσεις που μπορεί να έχουν είτε στα πρέμνα του