70 ΜΦΙ
Έκθεση Εργασιών Έτους 2016
Παράρτημα Β
71
Α/Α Διάρκεια
α. Τίτλος και β. Σκοπός
μαστίχας με τη μέθοδο Modified Comet Assay. Επιπλέον διενεργήθηκαν πειράματα προσ-
διορισμού γονοτοξικότητας/κυτταροτοξικότητας εκχυλισμάτων της μαστίχας σε κύτταρα
ηπατοκαρκινώματος ανθρώπου HepG2 με χρήση της μεθόδου γ-H2AX In Cell Western.
4
Διαρκής
δραστηριότητα
α.
Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδου για τον προσδιορισμό υπολειμμάτων φυτοπροστατευτι-
κών προϊόντων με LC-ESI-MS/MS σε δείγματα μελισσών, γύρης, μελιού, κηρήθρας και βασιλι-
κού πολτού.
β.
Το Εργαστήριο Τοξικολογικού Ελέγχου Γεωργικών Φαρμάκων προκειμένου να διερευνήσει
τα αίτια θανάτου των μελισσών, ανάπτυξε και συνεχώς εξελίσσει τις αναλυτικές μεθόδους
για τον προσδιορισμό ρυπαντών σε δείγματα μελισσών, μελιού και άλλων προϊόντων κυ-
ψέλης. Καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους το Εργαστήριο παραλαμβάνει σημαντικό αριθμό
δειγμάτων νεκρών μελισσών, καθώς και κηρήθρας και μελιού για χημική ανάλυση και ανί-
χνευση πιθανών υπολειμμάτων φυτοπροστατευτικών προϊόντων (φ.π.). Η προέλευση των
δειγμάτων είναι από όλη τη χώρα (Ανατολική Αττική, Βόρειο Ελλάδα, Κυκλάδες, Κεντρική
Ελλάδα, Πελοπόννησο, Κρήτη και άλλες νησιωτικές περιοχές). Η ανάλυση των δειγμάτων γί-
νεται με την πολυδύναμη μέθοδο LC-ESI-MS/MS, για την ανίχνευση και προσδιορισμό υπο-
λειμμάτων 120 φ.π. Κατά το 2016 η υπάρχουσα αναλυτική μέθοδος επεκτάθηκε σε ακόμα
δώδεκα (12) νέες δραστικές ουσίες.
Κατά τη διάρκεια του 2016 παρελήφθησαν από το Εργαστήριο 57 δείγματα μελισσών εκ των
οποίων στα 46 ανιχνεύθηκαν σημαντικά επίπεδα γεωργικών φαρμάκων. Όσον αφορά στα
10 δείγματα κηρήθρας και στα 10 που παρελήφθησαν ανιχνεύθηκε τουλάχιστον ένα γεωρ-
γικό φάρμακο. Το ίδιο ίσχυσε και για το δείγμα γύρης και για τα 3 από τα 4 δείγματα μελιού.
Η μελέτη συνεχίζεται και τα αποτελέσματα έχουν γνωστοποιηθεί στο ΥπΑΑΤ και έχουν δημο-
σιευθεί.
5
Διαρκής
δραστηριότητα
α.
Προσδιορισμός υδροξυ-μεθυλο-φουρφουράλης και σχετικών φουρφουραλών σε μέλι. –
Ανάπτυξη μεθόδου και ανάλυση δειγμάτων.
β.
Στο πλαίσιο ευρύτερης μελέτης για την υποστήριξη της μελισσοκομίας και της παραγω-
γής μελιού, αναπτύχθηκε και εφαρμόστηκε αναλυτική μέθοδος για τον προσδιορισμό της
5-υδροξυμεθυλοφουρφουράλη (HMF). Η HMF και η συγκέντρωση της στο μέλι αποτελούν
θεσπισμένο δείκτη ποιότητας του μελιού. Στα πλαίσια ελέγχου ποιότητας του μελιού και προ-
ϊόντων μελισσοκομίας έχει επισημανθεί από τους παραγωγούς μελιού η ανάγκη προσδιορι-
σμού επιπέδων της HMF και αποστέλλονται δείγματα μελιού στο Εργαστήριο Τοξικολογικού
Ελέγχου του ΜΦΙ. Παράλληλα γίνεται έλεγχος και σε δείγματα αγοράς που προμηθεύεται η
ομάδα του Εργαστηρίου. Για τον έλεγχο αυτόν αναπτύχθηκε η κατάλληλη αναλυτική υγρής
χρωματογραφίας φασματομετρίας μαζών σε σύζευξη με ανιχνευτή συστοιχίας φωτοδιόδων
(LC-PDA-ESI/MS), για τον προσδιορισμό HMF και σχετικών φουρφουραλών, στο μέλι. Πα-
ράλληλα η αναλυτική μέθοδος επεκτείνεται και σε άλλα φουρφουραλικά προϊόντα ώστε να
συμπεριλάβει όλα τα πιθανά σχετικά παράγωγα.
Κατά τη διάρκεια του έτους 2016 συντάχθηκε σχετική επιστημονική εργασία και υποβλή-
θηκε προς δημοσίευση σε διεθνές επιστημονικό περιοδικό.
6
Διαρκής
δραστηριότητα
α.
Προσδιορισμός υπολειμμάτων αντιβιοτικών-κτηνιατρικών φαρμάκων και θυμόλης-
καρβακρόλης στο μέλι και στις μέλισσες - Ανάπτυξη Μεθόδου.
β.
Λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες πιστοποίησης της ποιότητας του μελιού αναπτύσσεται
στο Εργαστήριο Τοξικολογικού Ελέγχου του ΜΦΙ αναλυτική μέθοδος LC-PDA-ESI/MS προσ-
διορισμού υπολειμμάτων 19 αντιβιοτικών-κτηνιατρικών φαρμάκων (όπως η χλωραμφενι-
κόλη, οξολινικό οξύ κ.α.) και αναλυτική μέθοδος GC-MS/MS για τον προσδιορισμό θυμό-
λης-καρβακρόλης στο μέλι και στις μέλισσες. Η χρήση των αντιβιοτικών στο πρόσφατο
παρελθόν ήταν πρακτική αντιμετώπισης της Αμερικανικής και Ευρωπαϊκής σηψιγονίας στις
μέλισσες με αποτέλεσμα ακόμη και μετά τη διακοπή της χρήσης τους να ανιχνεύονται υπο-
λείμματά αντιβιοτικών στο μέλι. Σε ότι αφορά τη θυμόλη, είναι γνωστό ότι χρησιμοποιείται
για τη καταπολέμηση του ακάρεος της βαρρόα. Σε μικρότερο βαθμό, για τον ιδιο σκοπό
χρησιμοποιείται η καρβακρόλη ως συστατικό αιθερίων ελαίων που είναι διαθέσιμα στο
εμπόριο.
Κατά το έτος 2016 αναπτύχθηκε η αναλυτική μέθοδος LC-PDA-ESI/MS και αναλύθηκαν 11
δείγματα μελιού που προσκομίστηκαν ή προϋπήρχαν στο εργαστήριο για παρουσία αντιβι-
οτικών (π.χ. παρουσία υπολειμμάτων χλωραμφενικόλης). Σε ότι αφορά τα δείγματα μελιού
Α/Α Διάρκεια
α. Τίτλος και β. Σκοπός
και την ύπαρξη αντιβιοτικών-κτηνιατρικών φαρμάκων δεν ανιχνεύτηκαν υπολείμματα των
δραστικών ουσιών σε συγκεντρώσεις ανώτερες των ορίων ποσοτικοποίησής τους στη μέ-
θοδο. Παράλληλα, 36 δείγματα μελισσών, κατεργάστηκαν και αναλύθηκαν με την GC-MS/
MS μεθοδολογία για τον προσδιορισμό θυμόλης και καρβακρόλης. Σε 11 εξ’ αυτών ανιχνεύ-
θηκαν υπολείμματα θυμόλης και σε 4 καρβακρόλης, επιβεβαιώνοντας την εφαρμογή σκευ-
ασμάτων που περιέχουν αυτές τις ουσίες στη μελισσοκομία.
7
Διαρκής
δραστηριότητα
α.
Προσδιορισμός πολυφαινολικών και άλλων πτητικών-ημιπτητικών συστατικών της πρόπο-
λης – Κυτταροτοξική και Αντιοξειδωτική δράση.
β.
Στα πλαίσια του ευρύτερου ενδιαφέροντος για τα μελισσοκομικά προϊόντα και λαμβάνοντας
υπόψη την πολύπλευρη φαρμακευτική δράση της πρόπολης και τις ανάγκες όπως έχουν εκ-
φραστεί από τον κλάδο των μελισσοκόμων αναπτύσσονται στο Εργαστήριο Τοξικολογικού
Ελέγχου αναλυτικές μέθοδοι για των προσδιορισμό πολυφαινολικών και πτητικών συστατι-
κών της. Συγκεκριμένα, τα δείγματα κατεργάζονται με πρωτόκολλο που αναπτύχθηκε στο
εργαστήριο και προσδιορίζονται 59 φυσικές δραστικές ουσίες (μέθοδος υγρής χρωματο-
γραφίας φασματομετρίας μαζών, HPLC-PDA-ESI/MS), κάποιες από τις οποίες ανιχνεύτηκαν
για πρώτη φορά στην ελληνική πρόπολη. Επίσης αναπτύχθηκε μέθοδος αερίου χρωματο-
γραφίας φασματομετρίας μάζας (GC-MS) για τον προσδιορισμό πτητικών-ημιπτητικών συ-
στατικών της πρόπολης. Παράλληλα για τα δείγματα πρόπολης προσδιορίζεται και η αντι-
οξειδωτική τους δράση.
Η ανάλυση δειγμάτων ελληνικής πρόπολης, από 8 διαφορετικές περιοχές (Λακωνία, Κρήτη,
Αρκαδία, Αμοργός, Ναύπλιο, Κως, Κέρκυρα, Ημαθία) καλύπτοντας αντιπροσωπευτικά μέρη
της Επικράτειας, επιβεβαίωσε την ύπαρξη 10 νέων πολυφαινολικών συστατικών, ενώ πα-
ράλληλα ποσοτικοποιήθηκαν και τα υπόλοιπα φαινολικά συστατικά (σύνολο 39 ευρεθεισών
ουσιών). Παράλληλα τα εκχυλίσματα της πρόπολης επέδειξαν σημαντική αντιοξειδωτική
δράση σε αντιπαραβολή με την αντιοξειδωτική δράση πρότυπων αντιοξειδωτικών ουσι-
ών.
Στα αποτελέσματα από τα δείγματα των διαφόρων περιοχών πραγματοποιήθηκαν στατι-
στικοί συσχετισμοί μεταξύ των συστατικών των δειγμάτων και των περιοχών προέλευσης.
Τα αποτελέσματα της μελέτης των δειγμάτων της Ελληνικής πρόπολης υποβλήθηκαν προς
δημοσίευση σε διεθνές επιστημονικό περιοδικό.
Επίσης στα πλαίσια της συνέχισης και περαιτέρω εμβάθυνσης της ανωτέρω μελέτης, στο
διάστημα συνεχίστηκε η συνεργασία με το Εργαστήριο Μελισσοκομίας και Σηροτροφίας
του Γεωπονικού Παν/μίου Αθηνών. Παρελήφθησαν δέκα (10) δείγματα Ελληνικής πρόπολης
συλλεγμένα με τυποποιημένο πρωτόκολλο συλλογής. Στο διάστημα αυτό, πραγματοποιή-
θηκαν εκχυλίσεις και ανάλυση των πτητικών-ημιπτητικών συστατικών των συγκεκριμένων
δειγμάτων με αέρια χρωματογραφία φασματομετρίας μάζας (GC-MS). Η σχετική ανάλυση-
αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των δέκα (10) δειγμάτων ολοκληρώθηκε σε μεγάλο βαθ-
μό. Επίσης αναπτύχθηκε το πειραματικό πρωτόκολλο για την κατεργασία τους και συνε-
παγόμενη ανάλυση με σύστημα υγρής χρωματογραφίας υπερυψηλής πίεσης διαδοχικής
φασματομετρίας μάζας (LC-HRMS, Orbitrap) με υψηλή διακριτική ικανότητα και ακρίβεια
μάζας, ενώ ολοκληρώθηκαν οι κατεργασίες και ξεκίνησαν οι σχετικές αναλύσεις και η αρχι-
κή επεξεργασία των αποτελεσμάτων. Τα ίδια δείγματα πρόπολης μελετήθηκαν για πιθανή
κυτταροτοξική τους δράση σε κύτταρα ηπατοκαρκινώματος ανθρώπου.
8
Διαρκής
δραστηριότητα
α.
Ανάπτυξη μεθόδου για τον προσδιορισμό χημικής σύστασης αιθέριων ελαίων με GC-MS
β.
Τα αιθέρια έλαια από Ελληνικά προϊόντα, προερχόμενα από την άγρια χλωρίδα ή και από
καλλιέργειες της χώρας μας και είναι ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για τη βιομηχανία τροφίμων
αλλά και για την ανάπτυξη εναλλακτικών μεθόδων για την καταπολέμηση ανεπιθύμητων
εχθρών των καλλιεργειών. Στο Εργαστήριο Τοξικολογικού Ελέγχου αναπτύχθηκε το 2016
αναλυτική μέθοδος με την χρήση αέριου χρωματογράφου (GC-MS) για την ανάλυση αιθέ-
ριων ελαίων ποικίλης προελεύσεως και τον προσδιορισμό της χημικής τους σύστασης. Η
μέθοδος εφαρμόζεται σε εμπορικά διαθέσιμα δείγματα, σε δείγματα που στέλνουν παρα-
γωγοί, αλλά και δείγματα που έχουν παρασκευαστεί από τον Τομέα Φαρμακογνωσίας και
Χημείας Φυσικών Προϊόντων του ΕΚΠΑ, πιστοποιώντας την καταλληλόλητα της μεθόδου. Η
εφαρμογή της μεθόδου επεκτείνεται σε φυσικά προϊόντα.
