72 ΜΦΙ
Έκθεση Εργασιών Έτους 2016
Παράρτημα Β
73
Α/Α Διάρκεια
α. Τίτλος και β. Σκοπός
9
1.1.2014–31.12.2017
α.
Αποτίμηση της ασφάλειας φυτικών εκχυλισμάτων ελιάς και των δευτερογενών μεταβολι-
τών τους με
in vitro
και
in vivo
δοκιμασίες.
β.
Στο πλαίσιο εφαρμογής της Οδηγίας 2009/128/EE για την Ορθολογική Χρήση των Γεωργι-
κών Φαρμάκων, είναι απόλυτη προτεραιότητα η εφαρμογή εναλλακτικών μεθόδων φυ-
τοπροστασίας. Για το σκοπό αυτό διερευνώνται οι ιδιότητες φυσικών ουσιών όσον αφορά
την πιθανή φυτοπροστατευτική τους δράση αλλά και τις πιθανές τοξικολογικές επιδράσεις
τους. Επίσης, στο πλαίσιο της υποστήριξης των εξειδικευμένων Ελληνικών προϊόντων και
της ανάπτυξης προϊόντων υψηλής διατροφικής αξίας μελετώνται και οι πιθανές ανεπιθύμη-
τες επιδράσεις τους στον οργανισμό, δεδομένου ότι τα συγκεκριμένα εκχυλίσματα ή/και οι
μεμονωμένες ουσίες που περιέχονται σε αυτά δύναται να χρησιμοποιηθούν και ως συμπλη-
ρώματα διατροφής. Αξιοσημείωτο είναι ότι πολλά από τα βιοδραστικά μόρια εμπεριέχονται
σε σημαντικές συγκεντρώσεις στα απόβλητα ελαιουργείων και η μελέτη τους μπορεί να
οδηγήσει σε περεταίρω αξιοποίηση τους. Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η διερεύ-
νηση πιθανών τοξικών επιδράσεων του εκχυλίσματος πολυφαινολών του ελαιολάδου και
των μεταβολιτών της ελιάς tyrosol, hydroxytyrosol, oleocanthal, oleuropein, oleacin και
maslinic acid.
Κατά το 2016 πραγματοποιήθηκε ανάλυση των αποτελεσμάτων των αρχικών πειραμάτων
διερεύνησης της γονοτοξικότητας με χρήση των μεθόδων γH2AX-ICW και Comet assay. Δε-
δομένου ότι παρατηρήθηκαν επιδράσεις στα κύτταρα που εκτέθηκαν στις ουσίες oleacein
και oleocanthal, οι οποίες ενδεχομένως να οφείλονται σε κυτταροτοξικότητα και όχι γονο-
τοξική δράση των εν λόγω ουσιών, κρίθηκε απαραίτητη η επανάληψη του πειραματισμού σε
HepG2 κύτταρα με χρήση χρωμογόνου ΜΤΤ για όλα τα νέα δείγματα ουσιών που ελήφθη-
σαν. Πραγματοποιήθηκε μελέτη κυτταροτοξικότητας για τις ουσίες tyrosol, hydroxytyrosol,
oleocanthal, oleuropein και oleacein σε συγκεντρώσεις από 10
-12
Μ έως 10
-4
Μ, maslinic acid
σε συγκεντρώσεις από 5x10
-11
Μ έως 5x10
-5
Μ και το εκχύλισμα πολυφαινολών ελαιολάδου
(olive oil polyphenol extract, OPE) σε συγκεντρώσεις από 1,5625 έως 100 mg/L. Δεδομέ-
νου ότι παρατηρήθηκε υψηλή κυτταροτοξικότητα (> 20%) μετά από έκθεση των κυττάρων
στην υψηλότερη εξεταζόμενη συγκέντρωση των δειγμάτων oleacein, oleocanthal και OPE,
αποφασίστηκε ο περαιτέρω πειραματισμός χαμηλότερων συγκεντρώσεων με τις τεχνικές
Ιn Cell Western - apoptosis assay και COMET assay.
10
Διαρκής
δραστηριότητα
α.
Ανάπτυξη νέων μεθόδων προσδιορισμού τοξικότητας, εναλλακτικών στη χρήση πειραμα-
τόζωων: Το πειραματικό μοντέλο zebrafish.
β.
Ο προσδιορισμός και η μελέτη της τοξικότητας φυτοπροστατευτικών και βιοκτόνων προϊό-
ντων πραγματοποιείται κατά κανόνα σε μικρά θηλαστικά (μύες, επίμυες και κουνέλια) αλλά
και σε μεγαλύτερα όπως τα σκυλιά. Απόλυτη προτεραιότητα σύμφωνα με την Ευρωπαϊ-
κή νομοθεσία για την προστασία των ζώων αποτελεί η αντικατάσταση των πειραματικών
μοντέλων χρήσης θηλαστικών με άλλες τεχνικές. Μια από αυτές είναι η χρήση ιχθυδίων
zebrafish, τα οποία έχουν ήδη μελετηθεί εκτενώς για άλλες επιστημονικές ανάγκες (π.χ.
μελέτες οικοτοξικολογίας) και έχει αποδειχθεί ότι κάποια από τα συστήματα τους, όπως το
καρδιαγγειακό και το κεντρικό νευρικό σύστημα δίνουν ανάλογη ανταπόκριση με εκείνο
του ανθρώπου.
Τα
zebrafish χρησιμοποιούνται για την
in vivo
μελέτη της τοξικότητας καθώς
και των αναπτυξιακών μονοπατιών που εμπλέκονται σε αυτή. Στο πλαίσιο της υποχρέωσης
του Εργαστηρίου Τοξικολογικού Ελέγχου να προσαρμοστεί στις νέες επιταγές της Ευρωπα-
ϊκής νομοθεσίας αναπτύχθηκε και λειτουργεί πλήρης εγκατάσταση εκτροφής και αναπαρα-
γωγής ιχθυδίων zebrafish (
Danio rerio
), η οποίο δύναται να φιλοξενήσει
1000 ενήλικα ψάρια
(Σύστημα zebtec).
Κατά το έτος 2016 πραγματοποιήθηκε συντήρηση του συστήματος zebtec και σταθεροποί-
ηση των βασικών του λειτουργιών (θερμοκρασία, pH, αγωγιμότητα, επίπεδα Cl
2
, NO
2
, NO
3
,
NH
4
και O
2
)
καθώς και διάφορες μετατροπές της εγκατάστασης σημαντικές για τη σωστή
λειτουργία της.
Στη συνέχεια εισήχθησαν νέες σειρές εμβρύων από το Τεχνολογικό Ινστι-
τούτο της Καρλσρούης- Γερμανία (ΚΙΤ). Βασικός στόχος ήταν η εισαγωγή νέων ιχθυδίων στο
σύστημα με σκοπό την χρήση τους για αποφυγή γενετικών παρεκκλίσεων (inbreeding) και
συνεπώς τη βελτίωση της ποιότητας και αναπαραγωγής των εκτρεφόμενων οργανισμών η
οποία και επετεύχθη.
Μετά την ενηλικίωση των προνυμφών τα zebrafish ήταν σε θέση να
Α/Α Διάρκεια
α. Τίτλος και β. Σκοπός
αναπαραχθούν και να παράγουν νέα υγιή έμβρυα.
Η αναπαραγωγική ικανότητα των ενη-
λίκων ιχθυδίων ήταν 84% (49/58 επιτυχείς αναπαραγωγές) με μέσο όρο 300 έμβρυα ανά
διασταύρωση. Ταυτόχρονα διεξήχθη σειρά πειραμάτων με κύριο σκοπό να αποδειχθεί ότι
το ψάρι zebrafish είναι ένα εξαιρετικό σύστημα για τη μελέτη των ουσιών τοξικολογικής ση-
μασίας με στόχο την χρήση του ως μια εναλλακτική μέθοδο για μελέτες τοξικότητας και την
πρόβλεψη αποτελεσμάτων σε θηλαστικά. Κατά τη διάρκεια του έτους 2016 πραγματοποι-
ήθηκαν πειράματα
με στόχο την επαλήθευση της φαινοτυπικής ανάλυσης και περεταίρω
αξιολόγησης των αναπτυξιακών ανωμαλιών που προκύπτουν από την έκθεση στην τρια-
ζόλη τριαδιμεθόνη. Στο διάστημα αυτό πραγματοποιήθηκε επίσης στατιστική επεξεργασία
των αποτελεσμάτων των μελετών και προχωρήσαμε στην συγγραφή του επιστημονικής
εργασίας που υποβλήθηκε προς δημοσίευση και αφορά στην καταλληλόλητα του zebra
fish ως οργανισμού μοντέλου για την ανίχνευση τερατογόνου δράσης μυκητοκτόνων της
ομάδας των τριαζολών.
11
Διαρκής
δραστηριότητα
α.
Ανάπτυξη νέων μεθόδων και επικύρωση νέων ή υφιστάμενων μεθόδων προσδιορισμού
υπολειμμάτων φ.π. σε όλα τα είδη των τροφίμων και νερών ή ανάπτυξη/επικύρωση νέων
μεθόδων για τον προσδιορισμό άλλων ουσιών εκτός των φ.π.
β.
Σκοπός των δραστηριοτήτων αυτών είναι η αύξηση του αριθμού των προσδιοριζόμενων
ουσιών φυτοπροστατευτικών προϊόντων (φ.π.) ανά δείγμα φυτικού ή ζωικού προϊόντος, η
ανάπτυξη νέων εξειδικευμένων μεθόδων προσδιορισμού υπολειμμάτων φ.π. (SRM) καθώς
και η ανάπτυξη ή επικύρωση μεθόδων για τον προσδιορισμό άλλων ουσιών όπως φυσικών
συστατικών σε τροφές κλπ.
Κατά το 2016 πραγματοποιήθηκε:
i. Τροποποίηση της υπάρχουσας μεθοδολογίας για τον προσδιορισμό υπολειμμάτων glypho-
sate σε σπανάκι μέσω της βελτιστοποίησης των συνθηκών παραγωγοποίησης και χρωμα-
τογραφίας με χρήση της χρωματογραφικής τεχνικής LC/MS/MS/ESI με στόχο την βελτίωση
της εξειδίκευσης και βελτίωση των ορίων προσδιορισμού (ευαισθησίας). (Η εργασία αυτή
είναι σε εξέλιξη χωρίς να έχει ολοκληρωθεί).
ii. Επικύρωση μεθόδου προσδιορισμού υπολειμμάτων φ.π. σε χοιρινό λίπος. Ελέγχθηκε η κα-
ταλληλόλητα της μεθόδου για διαφορετικής πολικότητας ουσίες και πραγματοποιήθηκαν
15 δείγματα ελέγχου ποιότητας (QC) σε επίπεδο συγκέντρωσης 0,02 mg/Kg.
ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
Ανταγωνιστικά Προγράμματα
Α/Α
α. Διάρκεια
β. Πηγή
χρηματοδότησης
α. Τίτλος και β. Σκοπός
1
α. 4 έτη
(Ιούνιος 2015–Μάιος
2019)
α.
European Test and Risk Assessment Strategies for Mixtures (EUROMIX).
β.
Σύμφωνα με τον Κανονισμό (EE) 1107/2009 για τον έλεγχο και τη διάθεση στην αγορά
των γεωργικών φαρμάκων, αλλά και άλλων νομικών πλαισίων της ΕΕ που διέπουν τον
έλεγχο χημικών ουσιών, αποτελεί νομική υποχρέωση η εκτίμηση της επικινδυνότη-
τας μετά από έκθεση του ανθρώπου σε μείγματα χημικών ουσιών και όχι απλά σε
μεμονωμένες ουσίες όπως ίσχυε μέχρι πρόσφατα.
Οι κίνδυνοι που μπορεί να προκληθούν λόγω αυτής της έκθεσης εξαρτώνται από τις
αρνητικές επιδράσεις που μπορεί να επιφέρει η κάθε ουσία ξεχωριστά στην υγεία του
ανθρώπου, αλλά και ο συνδυασμός της με άλλες ουσίες, καθώς μπορεί να υπάρχει
προσθετική ή συνεργιστική δράση των ουσιών αυτών. Σήμερα, δεν υπάρχουν διαθέ-
σιμα κατάλληλα «εργαλεία» και αξιόπιστες στρατηγικές για την εκτίμηση του κινδύ-
νου από την έκθεση σε μίγματα γεωργικών φαρμάκων ή άλλων χημικών ουσιών. Για
το λόγο αυτό και σύμφωνα με τις ερευνητικές προτεραιότητες της EFSA, η ΕΕ
